Hacettepe Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, 1969 yılında o zamanki adıyla Sosyal ve İdari Bilimler Fakültesine bağlı olarak Prof. Dr. Şükrü ELÇİN tarafından kurulmuştur.
Bölüm, 1969-1974 yılları arasında kendi ihtiyacı olan öğretim üyesini yetiştirmek amacıyla, Mezuniyet Sonrası Eğitim Fakültesi bünyesinde sadece Türk Dili ve Türk Edebiyatı alanlarında doktora programlarını yürütmüştür. Lisans programına öğrenci alımı ise 1975 yılında başlamıştır. Aynı yıl doktora programına ilave olarak yüksek lisans programı da açılmıştır.
1982 yılında, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’yla Sosyal ve İdari Bilimler Fakültesinin Edebiyat ve İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi olarak ikiye ayrılması sonucu, Bölümümüz Edebiyat Fakültesi bünyesinde faaliyetlerini sürdürmeye devam etmiştir. Aynı Kanun çerçevesinde Mezuniyet Sonrası Eğitim Fakültesi de Sosyal Bilimler Enstitüsü adıyla yeniden düzenlenmiş, Bölümün lisansüstü programları da enstitüye bağlı olarak Eski Türk Edebiyatı, Yeni Türk Edebiyatı ve Türk Dili olmak üzere üç bilim dalında yürütülmeye başlanmıştır.
1982 yılında, Yükseköğretim Kurulu kararıyla Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü içinde Eski Türk Dili, Eski Türk Edebiyatı, Yeni Türk Dili ve Yeni Türk Edebiyatı olmak üzere dört anabilim dalı oluşturulmuş ve akademik kadrolar buna göre yapılandırılmıştır. Aynı yıl, bunlara ilave olarak Prof. Dr. Dursun YILDIRIM tarafından lisans ve lisansüstü düzeyde programlar yürütmek üzere Türk Halkbilimi Anabilim Dalı kurulmuştur.
Yükseköğretim Kurulunun ayrı bir program yürütmeyen bölüm içindeki anabilim dallarını kapatma kararından sonra, 2002-2003 öğretim yılından itibaren Eski Türk Dili, Eski Türk Edebiyatı, Yeni Türk Dili ve Yeni Türk Edebiyatı Ana Bilim Dalları kaldırılarak kadrolar Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı adı altında birleştirilmiştir. Türk Halkbilimi Anabilim Dalı da, 2013 yılında Bölümümüzden ayrılarak bağımsız bir bölüm hâline gelmiştir. Yükseköğretim Kurulunun bölümlerdeki anabilim dallarının yeniden kurulması kararı üzerine, 2019-2020 öğretim yılından itibaren Eski Türk Dili, Eski Türk Edebiyatı, Yeni Türk Dili, Yeni Türk Edebiyatı ve Türk Halk Edebiyatı anabilim dalları oluşturularak akademik kadrolar ilgili birimlere aktarılmıştır.
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde, Erasmus Programı (1987) çerçevesinde, öğrencilere yurt dışında bir veya iki yarı yıl eğitim fırsatı, akademik personele de bir haftadan iki aya kadar ders verme fırsatı sunulmaktadır. Yükseköğretim Kurulunun Farabi (2009) ve Mevlana (2011) Değişim Programları kapsamında da yurt dışı ve yurt içi üniversiteler arasında öğrenci ve öğretim elemanı değişimi gerçekleştirilmektedir. Bunların yanında, 2010 yılından itibaren gerekli şartları taşıyan öğrencilere yan dal ve çift ana dal programına eş zamanlı olarak devam etme imkânı sağlanmaktadır. Bu eğitimlerini başarıyla tamamlayan yan dal öğrencilerine sertifika, çift ana dal öğrencilerine de diploma verilmektedir.
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü programının amacı, başlangıçtan günümüze kadar Türk dili ve edebiyatı metinlerini, asli kaynaklarından filolojik ve edebî bağlamda anlama, yorumlama, onlar üzerinde bilimsel çalışmalar yapabilme bilgi ve becerisine sahip, ülkenin ihtiyaç duyduğu öğretmenler, uzmanlar ve bilim insanlarını yetiştirmektir. Programlar, teorik ve uygulamalı derslerin yanı sıra, konferanslar, araştırma ve uygulama gezileri ile desteklenmekte ve öğretim programı yeni ihtiyaçlara cevap verecek şekilde sürekli güncellenmektedir.
Bölümün eğitim dili Türkçedir fakat öğrenciler isteğe bağlı olarak İngilizce hazırlık eğitimi alabilmektedir.
Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, alanlarında yetkin akademik kadrosuyla lisans ve lisansüstü düzeyde eğitim-öğretim, araştırma ve toplumsal hizmet faaliyetlerini başarıyla sürdürmektedir. Öğretim üyelerimiz de yaptıkları çalışmalarla çeşitli ödüllere layık görülmekte, üniversite içi ve dışındaki idari görevleriyle Bölümümüzü başarıyla temsil etmektedir.
Bölümümüze, 1969-1982 yılları arasında kurucumuz Prof. Dr. Şükrü ELÇİN başkanlık etmiştir. Onun emekli olmasından sonra, sırasıyla Prof. Dr. Talat TEKİN (1982-1991), Prof. Dr. Umay GÜNAY (1991-1996), Prof. Dr. Dursun YILDIRIM (1996-2005), Prof. Dr. F. Tulga OCAK (2005-2008), Prof. Dr. Dursun YILDIRIM (2008-2009), Prof. Dr. Bilge ERCİLASUN (2009-2010), Prof. Dr. Abide DOĞAN (2010-2013), Prof. Dr. Şükrü Haluk AKALIN (2013-2016), Prof. Dr. S. Dilek YALÇIN ÇELİK (2016-2019) ve Prof. Dr. Emine YILMAZ (2019-2022) bölüm başkanlığı görevinde bulunmuşlardır. Şu an başkanlık görevini Prof. Dr. Osman HORATA yürütmektedir.